به نقل از «جام جم آنلاین»

حرکت از حماسه به عرفان

تاریخ انتشار: ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۶۵۷۶۳

معمولا هرگاه به داستان‌های شاهنامه می‌رسیم و درباره آنها حرف می‌زنیم به یکی دو داستان مشهور برمی‌خوریم، مثلا رزم رستم و اسفندیار یا کشته‌شدن سهراب به دست پدرش اما اگر عمیق و دقیق شاهنامه را خوانده باشیم، به داستان‌های جذاب بسیاری برمی‌خوریم که هرکدام از آنها می‌تواند به شکل جداگانه مورد توجه قرار گیرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

داستان زندگی اسفندیار یکی از قصه‌های شگفت‌انگیز و تودرتوی شاهنامه است. می‌دانیم که مرگ اسفندیار به دست رستم رقم خورده و عجیب این‌که شاهنامه و خواننده‌اش در طول داستان زندگی این دو، به هردوی آنان علاقه دارد و نبرد میان دو چهره مثبت داستان، یکی از نقطه‌اوج‌های عجیب و ویژه شاهنامه است اما زندگی اسفندیار قبل از رسیدن به مهلکه پایانی هم جذاب است. او دو ویژگی مهم دارد. یکی این‌که او و خانواده‌اش همگی در خدمت گسترش دین بهی درآمده‌اند به‌همین‌دلیل بخشی از درگیری‌هایی که میان گشتاسب و نیروهایش از یک طرف و دشمنان مختلف از یک طرف دیگر روی می‌دهد، رنگ‌ولعاب اعتقادی و دینی دارد و چون در میان لشکر طرفدار دین بهی، سرداری به قدرتمندی اسفندیار نیست، او عملا به بازوی گسترش دین زرتشتی بدل شده است. نکته دوم این‌که او پهلوانی زورمند و شجاع و البته رویین‌تن است و در زورمندی تنها کسی که با او هماوردی می‌کند، رستم است. به همین دلیل است کسانی که در پی حفظ تاج‌وتخت خود هستند و همیشه از جنگاوران قدرتمند می‌هراسند، سرانجام صحنه را به گونه‌ای می‌چینند که یکی از این دو پهلوان دیگری را حذف کند.

اسفندیار چه کرد؟
شاید فکر کنید بزرگ‌ترین دشمن اسفندیار، تورانیان یا دشمنان ایران‌زمینند اما واقعیت این است که بزرگ‌ترین دشمن او، آزمندی و حرص پایان‌ناپذیر پدرش گشتاسب به شاهی و حکمرانی است. گشتاسب چون بیماری درمان‌ناپذیر همیشه کابوس ازدست‌دادن قدرت دارد و به خاطر همین کابوس همیشگی است که دستور می‌دهد پسرش اسفندیار که امید آینده ایران‌زمین است، به بند کشیده شود. در همان زمان که او در بند و حبس است، تورانیان از ضعف سپاه ایران سود می‌برند و به سرزمین ایران می‌تازند و خونریزی بسیار می‌کنند و دو دختر شاه را به اسارت می‌گیرند. گشتاسب چاره‌ای جز این نمی‌بیند که پسرش را آزاد کند. یادمان باشد که گشتاسب قبل از این هم یک‌بار در جنگ با تورانیان وارد شده بود و برای این‌که اسفندیار را در جبهه نبرد، باروحیه به میدان بفرستد سوگند خورده بود که با پیروزی اسفندیار تاج‌وتخت را به او بسپارد اما بعد از شکست تورانیان، به سوگند خود وفا نکرد. هنگامی ‌که اسفندیار از غل و زنجیر رها شد، تصمیم گرفت به پایتخت تورانیان بتازد و ارجاسپ شاه تورانیان را به سزای خود برساند. او برای رسیدن به رویین‌دژ باید از هفت مرحله عبور کند، این هفت مرحله عبارتند از: کشتن دو گرگ درنده‌خو، دو شیر پیل‌پیکر، یک اژدها، زنی جادوگر و اغواگر، سیمرغ و دو فرزندش و سرانجام سرمای سخت سه‌روزه.

از سیمرغ فردوسی به سیمرغ عطار
داستان عبور اسفندیار از این هفت مرحله، موضوع کنسرت ــ نمایشی است که حسین پارسایی روی صحنه برده است. البته باید این را هم اضافه کرد که «هفت خوان اسفندیار» به معنای واقعی کلمه برداشت آزاد است و نویسنده و کارگردان به همه اجزای روایت فردوسی پایبند نبوده‌اند. برای مثال در نمایش شاهدیم که گشتاسب تاج بر سر اسفندیار می‌گذارد درصورتی‌که روایت فردوسی این است که گشتاسب قدرت‌طلب بازهم سوگند می‌شکند و پسر بیچاره‌اش را این‌بار به دل میدان نبرد با رستم دستان می‌فرستد. در نمایش همچنین شاهد این هستیم که برخی عناصر اصلی و نمادین داستان فردوسی، تغییر یافته‌اند و به نشانگان‌های دیگری ارجاع می‌دهند. یکی از روشن‌ترین این تغییرات نمادین، تغییر معنایی سیمرغ در نمایش با سیمرغ شاهنامه است.به عبارت دیگر نویسنده؛ سیمرغی را که حدود ۲۰۰ سال بعد از فردوسی در آثار عطار به وجود می‌آید، از منطق‌الطیر برمی‌دارد و وارد شاهنامه می‌کند. سیمرغ عطار در بافتار دیگری جز بافتار سیمرغ فردوسی به دنیا آمده است، یکی تبار از عرفان دارد و دیگری از حماسه اما هردو در سرزمین اساطیر پر گشوده‌اند و در هفت‌خان اسفندیار شاهدیم که مرز عرفان و حماسه به هم نزدیک شده و شاید بشود گفت در هم ادغام می‌شوند. نویسنده این نمایش، مفهوم هفت‌خان را معادلی برای هفت منزل سلوک عرفانی قرار گرفته و با ایجاد شکلی از این همانی، مرز میان عرفان و حماسه را از بین برده و حتی غلظت نگاه عارفانه در متن شاید بیشتر هم باشد و به همین دلیل است که در متن حضور مولانا و شعرهایش شاید از خود فردوسی هم بیشتر باشد.

تأکید بر دغدغه‌های تاریخی
حرف اصلی هفت‌خان، روایت داستانی از داستان‌های شاهنامه نیست. گرچه در روایت این داستان خوب عمل می‌کند و می‌کوشد با دخالت‌هایی در متن اصلی، مانند پررنگ کردن نقش گرگسار که با بازی بانیپال شومون به یکی از ستون‌های اصلی داستان تبدیل شده است؛ مخاطب را بیشتر با خود همراه کند اما دغدغه اصلی محمدرضا کوهستانی در نگارش این متن و نیز اجرای مناسب و اندیشیده این متن توسط حسین پارسایی، تأکید بر ارزش‌هایی است که در طول تاریخ امتداد داشته است. اگر داستان گشتاسب و اسفندیار را خوانده باشید، می‌دانید یکی از ویژگی‌های اصلی و مهم آنان، نمایندگی وجانفشانی‌شان برای گسترش آیین زرتشتی و دین بهی است. اصولا نخستین متنی که در آن نامی ‌از اسفندیار آمده، اوستاست. تضاد میان ایرانیان و تورانیان در نمایش با تأکید بر تضاد میان بد دینان و به دینان مورد توجه قرار گرفته و بر این مسأله تأکید شده که خداپرستی یکی از ویژگی‌های تاریخی و باستانی ایرانیان بوده که اساس و اصل درگیری میان تورانیان و ایرانیان بر آن بنا شده است. این تضاد که در نمایش پررنگ‌تر هم شده، یکی از بن‌مایه‌های اصلی روایت حسین پارسایی از داستان اسفندیار است. یکی دیگر از ویژگی‌های ایرانیان که بنا بر تأکید متن در طول تاریخ ادامه داشته و به بخشی از هویت ایرانیان تبدیل شده است، تأکید بر غیرت و حیاست. به همین دلیل است که نقش به اسارت بردن دختران گشتاسب در حرکت اسفندیار برای مقابله با تورانیان و رسیدن به رویین دژ از طریق گذر از هفت خان، برجسته شده است. در طول نمایش ترس از این‌که خواهران آبرومند شاه ایران از سوی تورانیان به عنوان کنیز فروخته شوند، باعث می‌شود لحظاتی که سستی و ترس بر اسفندیار غلبه می‌کند، باز خون در رگ‌هایش به جوش آید و او دوباره راه خود را به سمت جلو پیش می‌گیرد.

یک متن خوب
هفت‌خان اسفندیار، با دقت در جزئیات و اجرای یک کنسرت نمایش با تولید عظیم، در جذب مخاطب و انتقال پیام خود به‌خوبی عمل می‌کند. شاید اگر انتخابی قابل قبول‌تر برای بازیگر نقش اسفندیار در نمایش صورت می‌گرفت، برخلاف خواسته نمایش، اسفندیار به چهره دوم نمایش تبدیل نمی‌شود. واقعیت این است که بازی بانیپال شومون، امین زندگی را از چشم انداخته است و او چنان این نقش را به‌خوبی اجرا می‌کند که مخاطب بیشتر با او همراه می‌شود تا با اسفندیار که قرار است نقش قهرمان و پهلوان اول ایران را بازی می‌کند. نکته دیگری که درباره نمایش باید به آن اشاره کرد، این است که گاهی تداخل میان موسیقی و صدای بازیگران، متن را برای مخاطب به‌شدت نامفهوم می‌کند. به‌خصوص این‌که متن، دارای ارزش ادبی خوبی هم هست و حیف است مخاطب حتی یک لحظه از آن را از دست دهد. محمدرضا کوهستانی که مشخص است تسلط خوبی بر ادبیات و شعر هم دارد، توانسته از عهده این متن سنگین به‌خوبی برآید و البته نمایش را به‌گونه‌ای هم نوشته که همه بار داستان بر دوش دیالوگ‌های منظوم و شاعرانه شخصیت‌ها نباشد.

 

منبع: جام جم آنلاین

کلیدواژه: حماسه داستان های شاهنامه حسین پارسایی همین دلیل هفت خان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۶۵۷۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

امام جمعه ساری: ماماها از مسئله زشت سقط جنین فاصله بگیرند

امام جمعه ساری با بیان اینکه یکی از ضایعات و آسیب‌های بزرگ جامعه ما سقط جنین است، گفت: از ماماها خواستاریم تا از مساله زشت و گناه سقط جنین فاصله بگیرند. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، آیت‌الله محمدباقر محمدی لائینی نماینده ولی فقیه در مازندران ظهر امروز در خطبه‌های نماز جمعه ساری ضمن سفارش مردم و نمازگزاران به تقوا اظهار داشت: انسانی که با تقواست کارهای وی نیز نیز خوب و شایسته است و از خودش به بهترین نحو مراقبت می‌کند؛ اگر باتقوا باشیم در راه صراط مستقیم حرکت می‌کنیم.

امام جمعه ساری با اشاره به وجود امام صادق و تاثیرگذاری ایشان بر دین عنوان کرد: آن حقایقی از دین که قبل از امام صادق( ع) نتوانستند بیان کنند ایشان موفق به تبیین آن شدند؛ توانستند احکام، فقه، اخلاق، اعتقادات دین را تبیین و هزاران شاگردان را تربیت کنند و امروز مذهب جعفری همان اسلام ناب است.

نماینده ولی فقیه در مازندران با بیان اینکه 400 نفر از شهدای مازندران از شاگردان مکتب امام صادق (ع) بودند و یادواره آن‌ها به میزبانی بهشهر برگزار می‌شود، افزود: دو نفر از شاگردان برجسته این مکتب شیخ صدوق و شیخ کلینی از بزرگان مذهب و مکتب ما هستند که هفته جاری بزرگداشت این دو شخصیت است.

محمدی لائینی با اشاره به پیش‌رو بودن روز جهانی ماما خدمت این قشر به جامعه را بسیار مهمی دانست و گفت: از مسئولان می‌خواهم این قشر را دیده و به مشکلات آنها توجه کنند و رسیدگی به خواسته‌های آنها را در اولویت قرار دهند.

وی ادامه داد: البته از ماماها خواستاریم تا از مساله زشت و گناه سقط جنین فاصله بگیرند با توجه به اینکه یکی از ضایعات و آسیب‌های بزرگ جامعه ما سقط جنین است و در سال چند صد هزار سقط جنین می‌شود؛ امیدواریم ماماها به دنبال این کار پست و قتل نفس نروند و مسئولان نیز با مدیریت صحیح نسبت به کاهش این آسیب تلاش کنند.

خطیب نماز جمعه ساری در ادامه با اشاره به حماسه بزرگ وعده صادق یادآور شد: بالاخره این حماسه از سوی سپاه پاسداران انجام شده و جایگاه نظام جمهوری اسلامی را به اوج آسمان کشانده و این باعث تشکر است اما باید به دو نکته مهم توجه کرد و اینکه هر حماسه‌ای روایت فتح، جهاد تبیین می‌خواهد و بعد از آن به بیان روایت برای مردم پرداخته شود.

وی گفت: همچنین چنین  حماسه‌هایی را لازم است در حوزه‌های دیگر نیز شاهد باشیم و در حوزه اقتصادی و جهش تولید نیاز به وعده صادق داریم با توجه به اینکه در این دولت حدود هشت هزار بنگاه تولیدی، مراکز تولیدی و صنعتی راکد بوده فعال شد که این همان وعده صادق است.

محمدی لائینی با تاکید بر اینکه در حوزه قوه مقننه، مجریه و قضائیه هر کدام با مشکلاتی مواجه هستیم که با وعده صادق از مسئولان امر باید بتوانیم این مشکلات را برطرف کنیم، با اشاره به انتخابات مرحله دوم بیان کرد: حضور مردم در انتخابات گذشته، 22 بهمن و روز قدس و انتخابات پیش‌روی هفته آتی یک حماسه دیگری است و باید روایتگری شود و در مرحله دوم شهرستان‌های مازندران مردم حضور حماسی پای صندوق‌های رای داشته و تکلیف خود را تمام کنند.

نماینده ولی فقیه در مازندران با اشاره به اینکه صهیونیست‌ها در این باتلاق جنگ علیه غزه و فلسطین حسابی گیر کردند، خاطرنشان کرد: نیویورک تایمز افشا کرده مسئولان مربوطه آمریکا و اسرائیل این دستور را برنامه خود دارند چرا که خود فهمیدند در این باتلاق گیر کردند و دستور کار جدید به ترور فرماندهان حماس می‌دهند.

وی افزود: امروز مظلومان غزه و فلسطین یقه رژیم صهیونیستی را کامل چسبیدند و تا تسویه کامل نکنند رهایشان نمی‌کنند.

محمدی لائینی گفت: امروزه هزاران نفر دانشجویان در حمایت مردم غزه و فلسطین شعار می‌دهند و این نشانه عدم تحمل افکار عمومی بر ظلم و ستم جهانی است و دوران حکومت غاصبان صهیونیست به پایان رسیده است.

انتهای پیام/